In Memoriam: Krijnie Verlaan

Op 2 maart j.l. overleed Krijnie Verlaan, o.a. bedenkster van de VOS-cursussen. Zij was pionierster van en voor de vrouwenemancipatie en werd gedreven door een grote inspiratie: “Mijn levensovertuiging blijft geworteld in bijbel en evangelie. Voor mij zijn liefde, gerechtigheid en hoop de basis in mijn leven. […] ik vertrouw er op dat het zin heeft dat ik er ben en dat alles een doel heeft”. 

In 1972 bedacht Krijnie de de VOScursus: Vrouwen Orienteren zich op de Samenleving en gaf deze vorm. Voor het eerst een door de overheid gesubsidieerde activiteit voor vrouwen met alleen lagere school en hooguit twee jaar opleiding. Dit had verbluffend resultaat: het werd één van de grote successen van de emancipatie beweging van vrouwen met enorme gevolgen. In de jaren ’70 van de vorige eeuw alleen al wordt het aantal cursussen geschat op 2400 met ongeveer 40.000 vrouwen die daaraan deelnamen.

“Tienduizenden vrouwen kregen door hun deelname aan een VOS-cursus een nieuwe impuls in hun leven: leren praten over eigen ervaringen,luisteren naar anderen, leren dat al die ervaringen serieus genomen mochten worden en te maken hadden met de wijze waarop de samenleving in elkaar zit. (…) Het effect van de VOS-cursussen was verbluffend. Vrouwen gingen lezen en een opleiding volgen. Relaties en opvoeding werden onder de loep genomen en aarzelend werd hier en daar gewerkt aan verandering. VOS-cursussen werden tot begin jaren negentig georganiseerd.” (Maarten van der Linde en Johan Frieswijk in: De Volkshogeschool in Nederland 1925-2010 (Hilversum 2013)). 

Zij was ook een van de initiatiefneemsters van het project Kerkvrouwen-bijstandsvrouwen. Krijnie kwam met het concrete idee om vrouwen uit de kerk en bijstandsvrouwen op vormingscentra met elkaar in gesprek te laten gaan. Op een aantal vormingscentra naar aanleiding daarvan gesprekken georganiseerd. Het verslagboekje kreeg de kenmerkende titel ‘Hoor nou maar eens wat ik zeg…’ Diaconieën uit de plaatsen waar de vrouwen vandaan kwamen, warden om financiering van de kosten gevraagd. Voor vrouwen uit de kerk was het vaak een openbaring om te horen wat het betekende om bijstandsvrouw te zijn! Deze methode had Krijnie ontleend aan de VOS-cursussen. Deze conferenties hebben vervolgens doorgewerkt naar het project kerkvrouwen-bijstandsvrouwen, waaraan Jeanne van den Heuvel verbonden werd als beroepskracht. Later werd dat EVA (Economie, Vrouwen, Armoede), die samenging met de in 2014 opgeheven werkgroep De Arme Kant van Nederland/EVA. Op haar beurt had het project Kerkvrouwen-bijstandsvrouwen mede aan de wieg gestaan van de landelijke werkgroep De Arme Kant in Nederland (opgericht in 1987). Krijnies invalshoek zorgde ervoor dat de genderspecifieke aspecten van armoede duidelijk op de agenda kwamen en bleven van de kerkelijke anti-armoedebeweging.

De Vrouw en Geloof beweging, aanvankelijk RK en protestant, maar al snel oecumenisch, ontstond en ontwikkelde zich (tevens het startpunt van de Oecumenische Vrouwensynode). Ook werd in het kader van dit proces een verschijnsel als seksueel geweld in samenleving en kerk aan het licht gebracht. De beleving en de kennis van vrouwen zelf vormde de basis voor analyse en maatschappijkritiek: het persoonlijke bleek inderdaad politiek te zijn.

Krijnie Verlaan werd geboren op 14 augustus 1931 en zij stierf op 2 maart 2016.

Bij de herdenkingsdienst van Krijnie hield Annego Hogebrink een mooie toespraak die je hier kunt lezen. 

Archieven